ترسیب کربن یا نفوذ؟

با گذشت بیش از ۱۴ سال از اجرای طرح ترسیب کربن در کشور تا کنون هیچ گزارش مستندی از میزان دقیق اشتغال ایجاد شده از این طرح منتشر نشده است. در حالی خداکرم جلالی، رئیس سابق سازمان جنگل‌ها از ایجاد حداقل 5 هزار فرصت شغلی برای جوانان در هر منطقه به واسطه این طرح سخن گفته بود که سرداری، مدیرکل امور بیابان سازمان جنگل‌ها در مصاحبه‌ای این آمار را نزدیک به 4 هزار شغل در کل کشور عنوان کرد.

به گزارش عیارآنلاین، ایجاد اشتغال و درآمدزایی ماندگار ازجمله مهم‌ترین چالش‌های پیش روی جوامع روستایی کشور است. بررسی تغییر و تحولات جمعیتی کشور در چند دهه گذشته به‌ خوبی نشان‌دهنده کاهش جمعیت روستایی کشور و افزایش مهاجرت به شهرها به‌منظور پیدا کردن شغل، ایجاد رفاه، ارتقاء معیشت و دست‌یابی به زندگی بهتر است.  در همین راستا، طبق سرشماری سال ۱۳۳۵،  حدود ۶۸درصد جمعیت کل کشور در روستاها ساکان بودند، این در حالی است که در آخرین سرشماری انجام‌شده در سال ۱۳۹۵، این میزان به ۲۵٫۹ کاهش‌یافته است. با توجه به اهمیت موضوع ایجاد اشتغال در روستاهای کشور، دولت‌های مختلف در چند دهه اخیر اقداماتی در این زمینه انجام داده‌اند. طرح‌های «خوداشتغالی»، «ضربتی اشتغال»، «بنگاه‌های زودبازده»، «رونق تولید»، «طرح‌های مشارکتی معاونت توسعه روستایی معاون اول ریاست‌جمهوری» و «طرح‌های اشتغال فراگیر روستایی» ازجمله این طرح‌ها هستند. از جمله طرح‌های که در یک دهه گذشته با ادعاهای مختلف ازجمله اشتغالزایی در روستاها اجرا شده طرح‌های بین المللی از جمله طرح ترسیب کربن است. طرح ترسیب کربن به روند ذخیره کربن موجود در هوا در خاک و گیاهان گفته می‌شود. هدف از این طرح، ارائه مدل‌های اقتصادی در ابعاد محلی با رویکرد محیط زیستی است. سطح محلی این طرح باهدف بهبود شرایط اجتماعی- اقتصادی روستاییان از طریق ایجاد و پیشنهاد مشاغل جایگزین کشاورزی به روستاییان برنامه‌ریزی شده است. این مشاغل، غیر بومی، دسته چندم و فرعی هستند که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، فراگیر شدن آن‌ها منجر به تضعیف کشاورزی و عدم توجه به مزیت‎های مناطق روستایی و تخلیه آن‌ها می‌شود. علی‌رغم وجود نقدهای فراوان کارشناسی به طرح ترسیب کربن، طرح مذکور با محوریت دفتر عمران ملل متحد (UNDP)، صندوق جهانی محیط زیست (GEF) و سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور از سال 1383 در کشور اجرایی شد و درحال حاضر 18 استان کشور را در بر گرفته است. تناقض‌گویی و آمار غیرشفاف از اشتغال‌زایی طرح ترسیب کربن با گذشت بیش از ۱۴سال از اجرایی شدن ترسیب کربن در کشور تا کنون هیچگاه گزارش شفاف و قابل استنادی از میزان دقیق اشتغال ایجاد شده  به وسیله این طرح منتشر نشده است و تناقض‌گویی‌های فراوانی پیرامون آن وجود دارد. به عنوان مثال، خداکرم جلالی، رییس سابق سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با بیان اینکه پروژه ترسیب کربن با هدف ایجاد اشتغال، رفع فقر و کاهش مهاجرت روستاییان به حاشیه شهرها دنبال می شود معتقد بود: اجرای پروژه ترسیب کربن در هر منطقه حداقل 5 هزار فرصت شغلی برای جوانان ایجاد می‌کند. اظهار نظر رییس سابق سازمان جنگل‌ها درحالی است که فرهاد سرداری، مدیرکل امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در مصاحبه‌ای اظهار داشت: از زمان آغاز اجرای طرح ترسیب کربن در 18 استان کشور، نزدیک چهارهزار اشتغال پایدار و نیمه پایدار ایجاد شده است. ایجاد تنها چهار هزار شغل برای طرحی که قرار بود در هر منطقه از کشور 5 هزار شغل ایجاد کند به خوبی نشان دهنده افق تاریک و شکست خورده آن است. تضعیف کشاورزی و امنیت غذایی هدف طرح‌های بین المللی توسعه روستایی علاوه بر عدم تحقق اشتغال‌زایی بالای طرح ترسیب کربن، نقدهای فراوانی هم به نوع مشاغل مورد هدف این طرح وارد است. عروسک‌سازی،  تولید پوشاک، تابلو فرش، قالی بافی، پرورش گل محمدی، گسترش صنایع دستی و غیره از جمله مشاغل پیشنهادی مجریان ترسیب کربن به روستاییان هستندکه هرچند موردنیاز کشور و شاید ظرفیت برخی از روستاهای ایران باشند ولی عموما غیر بومی بوده و خارج از مزیت ذاتی و اولویت‌های واقعی پیشرفت روستاها است. همچنین به نظر می‌رسد پرداختن به اینگونه مشاغل خارج از ماموریت‌های سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزدای باشد. چنانکه این سازمان ماموریت‌های ویژه‌ای مانند ترویج و گسترش بهره‌برداری صیانتی از منابع طبیعی و اجرای طرح‌های آبخیزداری که تاثیر مهم و زیربنایی در اشتغال ماندگار روستایی دارند، داشته و پرداختن به امور غیرضرور دیگر، انحراف در مأموریت‌های سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری است. در پایان لازم به ذکر است، هدف نهایی از طرح ترسیب کربن در کشور کاهش تولید محصولات کشاورزی و تامین آن از طریق واردات، تغییر الگوی کشت کشاورزی از تولید محصولات اساسی مثل گندم و جو به تولید زعفران و گیاهان دارویی، خروج دام از مراتع از طریق جایگزینی دام‌های پرواری خارجی به جای دام‌های بومی مبتنی بر چرا و در نهایت توسعه مشاغل خدماتی و صنایع دستی غیر بومی به جای فعالیت‌های کشاورزی است. اقداماتی که نه تنها شغل جدید ایجاد نخواهند کرد بلکه منجر به نابودی مشاغل بومی و تضعیف امنیت غذایی کشور خواهند شد.

پایگاه خبری تحلیلی عیارآنلاین