ترسیب کربن یا نفوذ؟

تاریخ انتشار: ۲۵ مرداد ۱۳۹۶

گروه اجتماعی: طرح ترسیب کربن؛ تغییردرسبک زندگی روستاییان یا حفظ منابع طبیعی؟

به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا) از خراسان شمالی، به نقل از روزنامه خراسان، طرح ترسیب کربن به روند ذخیره کربن موجود در هوا، در خاک و گیاهان گفته می‌شود. هدف نهایی این طرح نیز ارائه یک الگوی اقتصادی برای رسوب دادن کربن در جو و کاهش گازهای گلخانه‌ای است. اما در پی اجرای این طرح، در کشورهای مختلف اتفاقات دیگری رخ داده است. طرح ترسیب به طور عملی در کشور ما حدود ۱۴سال است که آغاز شده و همچنان ادامه دارد. شواهد نشانگر آن است که همکاری نهادهای بین المللی با کشورمان نه تنها منجر به نتیجه واقعی و مفید نشده بلکه حتی تغییر الگوهای زندگی روستایی را درپی داشته است.

طرح ترسیب کربن و توسعه روستایی

طبق توضیح طرح ترسیب، ترسیب کربن به روند ذخیره کربن موجود در هوا در خاک و گیاهان گفته می‌شود. هدف نهایی طرح، ارائه یک الگوی اجتماعی- اقتصادی برای رسوب کربن در جو است. طرح با رویکرد محیط‌زیستی شروع می شود و با بررسی ظرفیت‌های اکولوژیکی ادامه پیدا می‌کند. نیازهای اجتماعی احصا و برنامه اجتماعی-اقتصادی برای ترسیب کربن و معرفی مشاغل جایگزین به روستاییان ختم می شود. افق طرح ترسیب کربن در کشور ۲,۵ میلیون هکتار است.طرح ترسیب کربن در کشور اوایل سال ۱۳۸۲ در سربیشه خراسان جنوبی آغاز شد. در سال ۱۳۹۰ این طرح به استان‌های کرمان و تهران رسید. سپس در سال ۱۳۹۲ در استان‌های البرز، سمنان، مرکزی و بوشهر نیز اجرا شد. هم اکنون این طرح بانام «طرح مدیریت مشارکتی منابع طبیعی و توسعه روستایی» (تعمیم ترسیب کربن) در ۱۸ استان کشور شامل استان‌های تهران، البرز، کرمان، سمنان، بوشهر، مرکزی، خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی، آذربایجان غربی، گلستان، اصفهان، یزد، فارس، ایلام، قم، سیستان و بلوچستان و منطقه جنوب کرمان (جیرفت و کهنوج) تعمیم یافته است. همچنین با امضای تفاهم‌نامه فاز سوم طرح ترسیب کربن در تاریخ ۲۷ خرداد ۹۶، قرار بر این شد تا این طرح در پنج منطقه از استان‌های گلستان، خراسان شمالی، یزد و خراسان جنوبی نیز اجرایی شود.

ترسیب کربن و سازمان ملل

طبق گزارش عمران سازمان ملل متحد، کربن عمده ترین عنصر گازهای گلخانه ای محسوب می شود که ترسیب آن با فرایند فتوسنتز و از طریق گیاهان، ساده ترین و ارزان ترین راهکار ممکن برای کاهش میزان این گاز اتمسفری است. پوشش گیاهی با بافت چوبی، توانایی ترسیب کربن بیشتری دارد و این در مراتع خشک بیشتر شامل گونه های رویشی بوته ای است.اکوسیستم های مرتعی توان بالایی درترسیب کربن دارند، چرا که نیمی از خشکی های کره زمین را در برگرفته اند و ذخیره کربن آنها ۱۰ درصد کل ذخایر کربن بیوماس اکوسیستم های خاکی و۳۰ درصد کل کربن آلی خاک را تشکیل می دهد.در مقیاس جهانی، مراتع حدود ۵۰۰ میلیارد تن کربن را درسال ترسیب می کنند. افزایش ترسیب کربن معادل افزایش بیوماس گیاهی، افزایش تولید، بهبود حاصل خیزی خاک، افزایش ظرفیت نگهداری آب در خاک و جلوگیری از فرسایش آبی و بادی است . به همین سبب ترسیب کربن علاوه بر این که ارزش های حفاظتی و پایه ای دارد، به دلیل افزایش تولید بیوماس، از نظر اقتصادی ارزشمند است و می تواند به عنوان منفعت و سود اضافه حاصل از فعالیت ها و عملیات احیای اراضی تخریب شده، مطرح شود. مسئله گرم شدن زمین و افزایش گاز کربنیک، مسئله ای جهانی است وبه کشور خاصی محدود نمی شود ، به همین دلیل تحقیقات در زمینه ترسیب کربن در ایران ضروری است و مسائل مجهول زیادی درباره توانایی گونه های مختلف مرتعی در نقاط مختلف کشور وجود دارد.

شروع اجرا از خراسان بزرگ

طرح ترسیب کربن کشور از اوایل سال ۱۳۸۲ با همکاری دفتر عمران ملل متحد (UNDP )، تسهیلات زیست محیطی جهانی (GEF) و دولت جمهوری اسلامی ایران در منطقه حسین آباد غیناب شهرستان سر بیشه استان خراسان جنوبی شروع شد و هدف آن، توسعه الگوی احیای مشارکتی مراتع و افزایش میزان ظرفیت جذب دی اکسید کربن در مراتع تخریب شده و همزمان کاهش محرومیت جوامع محلی منطقه بود. در راستای اجرای این پروژه، گروه های توسعه روستا و صندوق های اعتباری خرد برای کاهش فشار بر منابع طبیعی در روستاهای تحت پوشش این طرح ایجاد شد. به گفته مسئول اجرایی طرح در کشور، مهم ترین اهداف اجرای پروژه ترسیب کربن، افزایش میزان ترسیب کربن، افزایش روحیه مشارکت پذیری در میان مردم، بهبود شاخص های زیست محیطی، بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی بهره برداران و کاهش خشکسالی و بلایای طبیعی است. هدف جهانی اجرای این طرح، ارائه الگوی ترسیب کربن در مناطق خشک و نیمه خشک است. هدف ملی از اجرای این پروژه نیز احیای مناطق تخریب شده دشت حسین آباد سربیشه و بهبود شاخص های توسعه انسانی است. به گفته مسئول پروژه در استان خراسان جنوبی ، یکی از مهم ترین دستاوردهای اجرای پروژه ترسیب کربن در دشت حسین آباد سربیشه، کاهش ۶۰ درصدی تخریب مراتع منطقه بوده است. با اجرای طرح ترسیب کربن و احیای اراضی تخریب شده، میزان پوشش گیاهی منطقه از ۱۰ درصد به ۳/۲۲ درصد رسیده است. می توان از افزایش شاخص توسعه انسانی از ۴۴۱ هزارم به ۵۰۷ هزارم درصد، افزایش شاخص امید به زندگی در بین مردم این منطقه و کاهش تخریب مراتع از ۸۰ درصد به ۴/۱۹ درصد به عنوان مهم ترین دستاوردهای اجرای پروژه یاد کرد. ایجاد اشتغال مولد، فرهنگ سازی مردم منطقه در راستای تخریب نکردن مراتع، دخیل کردن آن ها در کارهای مشارکتی و مشارکت زنان در اجرای طرح های مختلف از دیگر دستاوردهای این طرح است. هدف از اجرای این طرح، توسعه مدیریت پایداردر عرصه های منابع طبیعی با مشارکت بهره برداران و روستاییان و ارتقای مشارکت مردم با ایجاد تعاونی های کوچک و سودده است. این طرح با ایجاد اشتغال برای روستاییان باعث می شود که آن ها هم درآمدزایی و هم در حفاظت و توسعه منابع طبیعی مشارکت داشته باشند. مشارکت اجتماعی و محلی از دستاوردهای جانبی پروژه است که برای تحقق آن، برنامه های مختلف فرهنگی، آموزشی، اقتصادی و... اجرا شد که تشکیل صندوق خرد اعتباری با هدف اعطای وام، ایجاد اشتغال، توانمندسازی جوامع روستایی و حفظ سرمایه های منابع طبیعی از آن جمله است. تشکیل گروه‌های روستایی و بیمه مرتع، از نکاتی است که در این پروژه ها دیده می شود و جلب توجه می کند.

yon.ir/k4yuE